ΑΣΠΡΟ ΠΑΝΙ ΚΑΙ... ΣΑΜΑΛΙ

Θυμάμαι την Ηρώ και τον Παντελή, την Έλενα και την Όλγα, αλλά και την καλοκαιρινή Άρτεμη και τον Παράδεισο μέσα στα πεύκα. Θυμάμαι κατακόκκινες βελούδινες καρέκλες ή κάτασπρο γαρμπίλι και πάνινα καθίσματα. Θυμάμαι δροσερό μπιράλ και λαχταριστά κωκ. Θυμάμαι ζεστό αράπικο κι αφράτο στραγάλι με σταφίδες. Θυμάμαι Ξανθόπουλο και Άντζελα Ζήλια, Αλίκη Βουγιουκλάκη και Δημήτρη Παπαμιχαήλ.

Αφορμή να τα ξαναθυμηθώ όλα αυτά ένα τραγούδι που άκουσα οδηγώντας και ξύπνησε αυθόρμητα, μέσα στη γλυκιά βραδιά, μνήμες παιδικές. Βρέθηκα σε αίθουσες κινηματογράφων που δεν υπάρχουν πια, αφού δεν άντεξαν -όπως τόσες και τόσες άλλες- την επέλαση του τσιμέντου και της αντιπαροχής. Έγιναν πολυκατοικίες, σούπερ μάρκετ, βιοτεχνίες και μαγαζιά.

Ζούσαν οι Κυριακές τότε και τα Σαββατόβραδα μέσα σ' αυτές τις αίθουσες. Στο σκοτάδι τους ζωντάνευαν ο έρωτας, ο πόνος, η χαρά κι η λύπη, οι ελπίδες κι οι απογοητεύσεις. Η ασπρόμαυρη οθόνη γινόταν το καράβι, το καραβάκι ενός ολόκληρου λαού, προς την ενηλικίωση. Το φως το προβολέα έφερνε στο φως όψεις ζωής που ο καθένας θα μπορούσε ν' αναγνωρίσει πως μοιάζουν με τη δική του, αληθινή ή φανταστική. Οι φωτεινές δέσμες πάνω απ' τ' ακίνητα κεφάλια των θεατών ύφαιναν στο τρεμόπαιγμά τους ιστορίες, που άλλοτε ξεσήκωναν την αίθουσα σε τρανταχτά γέλια κι άλλοτε βύθιζαν τις συμπάσχουσες καρδιές σ' ένα παρατεταμένο κλάμα και σπαραγμό.

Κάποτε -απομεσήμερο Δευτέρας ήτανε, χειμώνας κι έβρεχε- η Ηρώ ήταν γεμάτη κόσμο -γυναίκες στην πλειοψηφία τους- ήμουν κι εγώ με τη μάνα μου. Η ώρα περνούσε κι η ταινία δεν έλεγε ν' αρχίσει -κάποια με το «παιδί του λαού», το Νίκο Ξανθόπουλο. Το σούσουρο δεν άργησε ν' αρχίσει, οπότε πέρασε από στόμα σε στόμα η είδηση ότι ο ίδιος ο Ξανθόπουλος -που θα παρακολουθούσε λέει μαζί μας την ταινία- είχε πάει για να φέρει την κόπια. Η κόπια δεν έφτασε ποτέ, η είδηση όμως μας κράτησε εκεί όλους, με τη λαχτάρα και την ελπίδα να συναντήσουμε το ίνδαλμα, που θα γινόταν για μια ακόμα φορά ήρωας, όταν θα επέστρεφε θριαμβευτής με την ταινία... Ποια ταινία; Όσο την είδατε εσείς, άλλο τόσο κι εμείς!

Οι ρόλοι δεν ήταν γραμμένοι μόνο στο σενάριο της ταινίας, αλλά τους επέβαλε κι η σκληρή καθημερινότητα, το μεροκάματο. Καθένας είχε τη θέση του, το «ρόλο» του. Η ταμίας -με τον κότσο συνήθως- μέσα στο γυάλινο κουβούκλιο και με τα μπλοκάκια των εισιτηρίων μπροστά της. Ο υπάλληλος που έκοβε τα αποκόμματα των εισιτηρίων στην είσοδο κι ο επόπτης της εφορίας που τα έριχνε μέσα σ' ένα ξύλινο κουτί -για να κάνει στο τέλος της βάρδιας τον έλεγχο. Δίπλα στα ορθάνοιχτα φύλλα της πόρτας της αίθουσας και την τραβηγμένη βαριά κόκκινη κουρτίνα η ταξιθέτρια, με το πρόγραμμα στο χέρι και τον φακό στην τσέπη. Πιο ψηλά απ' όλους, μέσα σ' ένα στενό καμαράκι, πάντα αθέατος και μυστηριώδης ο «μηχανικός»...

Δημοτικό πήγαινα -πέμπτη μάλλον- ο πατέρας μου συμπλήρωνε τον πενιχρό μισθό του σαν επόπτης κινηματογράφου κι έτσι κάποια Κυριακάτικα απογεύματα -4 με 6- αποχτούσαν άλλη διάσταση. Ήταν οι φορές που πηγαίναμε σινεμά με τη Νικούλα -καλή της ώρα- την... «αρραβωνιαστικιά» μου. Ο Μανέλης, ο Βέγγος, ο «πολύς» Λάμπρος Κωνσταντάρας, η Στυλιανοπούλου, ο Σταυρίδης, ο Χατζηχρήστος κι ο Αυλωνίτης με τη Γεωργία Βασιλειάδου, όλα τα λαμπερά αστέρια της εποχής άστραφταν στα παιδικά μας μάτια και γινόμασταν κι εμείς πότε «Αρχόντισσα κι ο αλήτης» και πότε «Γοργόνες και μάγκες»... Και πώς πήγαινε να σπάσει η καρδιά μου όταν μέσα στο σκοτάδι ακουμπούσε -τάχα τυχαία- πάνω στο «μπράτσο» του καθίσματος το χέρι μου το δικό της χέρι.

Στο διάλειμμα, όταν άναβαν τα φώτα και τα μάτια προσπαθούσαν να συνηθίσουν την ολιγόλεπτη επιστροφή στην πραγματικότητα, έβγαινε ο λαχταριστός δίσκος με τ' αναψυκτικά, τα σάμαλι και τους ξηρούς καρπούς. Τον είχε κρεμασμένο στους ώμους του ο γκριζομάλλης υπάλληλος με την άσπρη μπλούζα. Πριν προλάβει να κάνει καλά-καλά την εμφάνισή του τον είχαμε κιόλας περικυκλώσει. Μερικές φορές χτυπούσαν οι «καμπάνες», εμφανιζόταν στην οθόνη το «Μέρος Βον» κι εμείς ήμασταν ακόμα στην ουρά!

Στο Φοίβο -τον καλοκαιρινό στην Ευαγγελίστρια- είχε τα καλύτερα κωκ «νέγκρο»! Η γλύκα κι η νοστιμιά τους ακόμα γαργαλάει τον ουρανίσκο μου! Η λαιμαργία μου -κάποια φορά που είχα πάει μαζί με μια μεγαλύτερη ξαδέρφη μου- μ' άφησε ξάγρυπνο ολόκληρη τη νύχτα. Για να μη μου χαλάσει την καρδιά, η καλή μου η Στελίτσα, με κέρασε τρία ολόκληρα γλυκά! Τα δύο κατάφερα, το τρίτο με βαριά καρδιά -αλλά πιο βαρύ... στομάχι- το πέταξα. Κάποια ταινία με τον Λουί Ντε Φινές έπαιζε κι εγώ μίσησα από τότε τον... Φαντομά, αλλά ουδέποτε τα ολόγλυκα «νεγράκια»!

Οι σαΐτες καρφωμένες στην οθόνη, η θορυβώδης γαλαρία, το χαρακτηριστικό γκρρρρρρ της μηχανής προβολής, το αγιόκλημα στις καλοκαιρινές μάντρες, οι τζαμπατζίδες απ' τις γύρω ταράτσες στιγμιότυπα κι εικόνες σκόρπιες, που ευχάριστα ανασύρω απ' τη μνήμη και παραδίνομαι στη γλυκιά νοσταλγία τους.

«Η συνέχεια επί της οθόνης»....